HAKEDİŞ NEDİR?

Bir yüklenici yapacağı inşaatı belirli bir fiyat  üzerinden gerçekleştirmektedir.İnşaat işleri uzun süre  ve fazla para gerektirir.İnşaat bedeli olan paranın  tamamının işin başında ya da bitiminde verilmesi  çeşitli sakıncalar doğurur.Bu nedenle, ödemelerin  inşaat süresince işler   yapıldıkça belirli aralıklarla  yapılması daha mantıklı ve güvenilir olmaktadır.  Yüklenicinin, yapmış olduğu işler karşılığı olarak aldığı  paraya “hakediş” veya “istihkak” denir.

Hakediş Çeşitleri

Hakediş çeşidi ve düzenlemesi ile ilgili kriterler yapı inşaatları yapım düzenlemelerinde ayrıntılı olarak belirtilir. Günümüzde uygulanan yaygın 2 tür hakediş çeşidi vardır.

1- Birim Fiyat Esasına Dayalı Hakedişler
Bu tür hakedişlerin düzenlenmesinde işin ihalesi aşamasında her imalat için ayrı ayrı verilen imalat birim fiyatları ve imalatların metrajlarla ortaya çıkan miktarları esastır. Bu esasa göre proje üzerinde veya yapı sahibinin istekleri doğrultusunda sonradan proje harici yapılan imalatlarının doğru ve eksiksiz yapılması son derece önemlidir. Bu tip hakedişlerin temel unsurları;

• Teklif birim fiyatları
• Yapılan imalatların metrajları
• İmalatlar icmaili
• Hakediş kapak sayfası  

olarak karşımıza çıkar.

2- Pursuntaj Esasına Dayalı Hakediş 

Bu tip hakedişte esas işin yapımı için verilmiş olan teklif götürü yapım bedelidir. Bu bedelin belirlenmiş ödeme periyoduna uygun tarihlerde yapılacak hesaplarda yine sözleşmede belirtilmiş olan yapımının tümünü oluşturan temel imalatlarının tam içindeki % oran değerleri yani pursuntajlarıdır.

Örneğin: Temel yapımı %3

                Bodrum kat    %4   gibi.

Yukarıda şekilde belirtilen pursantajların toplamı yapı inşaatının hakedişin yapıldığı tarihte hangi oranda yapıldığını yani gerçekleşmenin hangi oranda olduğunu gösterir. Toplam pursantajın yapının anahtar teslimi bedeliyle çarpılması ve önceki hakedişin düşünülmesi ile o ay alınacak hakedişin bedeli bulunmuş olur.

Hakedişin Takip Edilmesi

İnşaatın şantiyede yapılması kadar yapılan işlerin hakediş haline getirilecek bedelinin tahsil edilmesi de o kadar önemlidir. Bunun için yapılan işlemlerin tümüne hakediş takibi denir. Bu işlemler teknik elemanların ve müteahhitlerin yapmaları gereken en önemli işlerden biridir. Hakedişlerin takip edilmesi sırasında takip edilen yol aşağıda sırayla özetlenmiştir.

• İdareye hakedişin düzenlendiğine dair dilekçenin zamanında verilmesi. 
• Hakedişin büroda sözleşmeye uygun olarak düzenlenmesi.
• Hakedişlerin tüm ekleriyle birlikte sözleşmede belirtilmiş şekli ve adedine uygun. kopyalarının çıkarılarak dosyalanması.
• Müteahhit veya şantiye şefince ilgili yerlerin imzalanması. 
• İşin idarece atanmış kontrolüne imzalattırılması. 
• İdarenin ita amirine havale ettirilmesi.
• Hakedişin idarenin tetkik birimine incelettirilmesi.
• İdarenin ilgili amirlerine onaylattırılması.
• Onaylanan hakedişin tahakkukunun hazırlattırılması.
• Tahakkukun onaylattırılması.
• Tahakkuk evraklarının saymanlıklara verilecek ödeme evrakının alınması.
• Alınan ödeme evrakının paraya dönüştürülmesi.

Yukarıda anlatılan işlemler çeşitli idarelerce farklılıklar gösterse bile temelde tüm resmi kurumlarda geçerli bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kaynak: Yapı İşletmesi ve Şantiye Yönetimi

               Dr. Ali AÇIKEL